Karaciğer enzimleri, karaciğerin sağlıklı bir şekilde çalıştığını gösteren değerleridir. Bunların yüksek olması karaciğerde oluşan hasarların bir belirtisidir. İnsanlarda hamilelik gibi bazı dönemlerde karaciğer enzimlerinin yüksek çıkması normal kabul edilebilir. Karaciğerdeki hasarın ilk belirleyicisi karaciğerdeki hücreler tarafından kana salınan enzimlerdir.
Normal sağlıklı kişilerde bu enzimler karaciğerde depo edilir. Fakat karaciğerdeki hücrelerde hasar oluşursa, bunlar kana karışır. Kişiye yapılan kan testleri sayesinde tespit edilebilir. Karaciğer hasarının belirlenmesi için, karaciğere özgü olan aminotranferaz enzimler sıkça kullanılır. Bu enzimler aspartat aminotransferaz (AST - SGOT) ve alanin aminotransferaz (ALT - SGPT) dır. Bunlar normalde hepatositlerde bulunur. Eğer karaciğerde hasar oluşursa, kana karışır.
Aminotransferazlar ne işe yaramaktadır?
Bu enzimler hücre içindeki kimyasal reaksiyonları katalizler. Verici molekülden amino grubunu alıcı moleküle transfer ettikleri için bu isimle adlandırılmaktadır. AST ve SGOT, ALT ve SGPT aynı enzimleri ifade eder. AST (SGOT) karaciğer, beyin, kas, böbrek gibi farklı dokularda bulunmaktadır. Bu dokulardaki hasar sonucunda enzimin kandaki değerlerinde yükselme oluşur. Bu yüzden AST (SGOT) değerindeki yükselme sadece karaciğere ait değildir. ALT (SGPT) enzimi ise daha çok karaciğere özgüdür. Bu karaciğer dışındaki dokularda da bulunsa, karaciğerde konsantre edildiğinden yükselmesi karaciğerdeki hasarı ifade eder.
Bu enzimlerin değeri serumdan ölçülür.
AST (SGOT) normal seviyesi: 5-40 U/L.
ALT (SGPT) normal seviyesi: 7-56 U/L.
ALT ve AST seviyesinin artışı neyi ifade eder?
Bu enzimlerin seviyesi karaciğer hasarının göstergesi olarak değerlendirilse de bu mutlaka karaciğer hasarını göstermez. Bunlarda meydana gelen yükseklik hastanın genel durumuyla birlikte değerlendirilmelidir. Bu değerlerdeki yükseklikle karaciğer hasarının derecesini belirlemek doğru değildir. Örneğin akut viral Hepatit A hastalarının AST ve ALT değerleri çok yüksek çıksa da karaciğerde hasar olmadan iyileşme sağlanmaktadır. Kronik Hepatit C hastalarında AST ve ALT düzeyleri düşük olmasına rağmen, karaciğerde yüksek seviyede hasar oluşmaktadır. Kronik karaciğer yetmezliğinde hastalarda siroz gelişebilir.
Karaciğerdeki hangi hastalıklar AST ve ALT düzeylerini yükseltilir?
Kişide yaygın nekroz yani çok sayıda karaciğer hücresinin ölmesi halinde kanda AST ve ALT seviyelerinde yükselme olur. Akut viral hepatitlerde, karaciğer toksisitesi olan ilaçların kullanımı, kardiovasküler kollaps hallerinde karaciğer hücreleri hasar gördüğünden, enzimlerin seviyesinde yükselme görülür. Sağlıklı kişilerde bile enzimler hafif düzeyde yükselebilir. Bu yükseklik normal seviyelerin iki katını aşmaz. Bunun sebebi genellikle alkol kullanımıdır. Ayrıca şeker hastalığı, aşırı kiloda karaciğer yağlanmasına sebep olabilir. Kronik Hepatit C hastası olan kişilerde de enzimlerin seviyelerinde biraz yükselme yapabilir.
AST ve ALT seviyelerini yükselten ilaçlar nelerdir?
Ağrı kesiciler, psikotik ilaçlar, kolesterol düşüren ilaçlar, antibiyotikler, kardiovasküler ilaçlar, trisiklik antidepresanlar karaciğer enzimlerinde yükselmeye neden olabilir. Bu tür yükselmeler ilaçların bırakılmasıyla beraber en fazla birkaç ay içinde normal seviyelerine geri döner.
Düşük AST ve Alt seviyeleri nasıl tedavi edilir?
Sağlıklı kişilerdeki enzim yüksekliği araştırılmalıdır. Kişilerdeki enzim yüksekliğine neden olacak risk faktörleri değerlendirilir. Enzimlerin yükseklik değeri karaciğerdeki hastalık hakkında bazı fikirler verebilir. Alkol kullanımından kaynaklanan değerlerde AST 300 U/L altında, ALT seviyesi 100 U/L altında olur. Akut viral hepatitlerde bu değerler çok yükselir. Alkol ya da ilaçla yükselen değerler bunların bırakılmasıyla normal seviyelerine iner. Obezite kaynaklı yükselmelerde kilonun %5-10 arasında verilmesi halinde enzimler normal seviyelerine inebilir. Bunlara rağmen enzimlerde düşüş olmazsa, yapılacak testlerle karaciğer hastalıkları belirlenir. Bunlara uygun tedavilerin uygulanmasıyla enzimlerin seviyesinin düşmesi sağlanır.
AST ve ALT dışında başka karaciğer enzimleri var mı?
Karaciğer için spesifik olan diğer enzimler GGT (Gama glutamil transpeptidaz) ile 5 nukleotidaz'dır.
